سلسله پادشا هان ایران به ترتیب
سلسله پادشا هان و (دود مان های) حاکم بر ایران.
ايران باستان
ایران پیش از ورود آریایی‌ها
ایران پس از ورود آریایی‌ها
ایلامیان--ماد--هخامنشیان--سلوکیان-اشکانیان--ساسانیان--ايران بعد از اسلام--طاهریان--صفاریان--سامانیان--آل زيار--آل بویه
غزنویان--سلجوقیان--خوارزمشاهیا-ایلخانان مغول-تیموریان-صفویان-افشاریه-زندیه-قاجار-پهلوی--جمهوری اسلامی ایران
با شکست امپراتوری آشور از مادها و بابلی‌ها و شکل‌گیری پادشاهی ماد، پایه‌های نخستین شاهنشاهی آریایی‌تباران در ایران بنا نهاده شد.
شاهنشاهی ایران در گسترده‌ترین حالت خود در دوران شاهنشاهی هخامنشی و در زمان داریوش بزرگ و خشایارشا است، که از منطقه‌ای در استان فارس در ایران امروزی برخاست.
بر پایهٔ باور عمومی، این شاهنشاهی را کوروش بزرگ با تسخیر پادشاهی ماد آغاز کرد که بسیاری از نقاط خاورمیانه شامل سرزمین‌های بابلی‌ها، آشوری‌ها، فنیقی‌ها و لیدی‌ها را تسخیر کرد. کمبوجیه، فرزند کوروش بزرگ، فتوحات پدرش را با تسخیر مصر ادامه داد.
تاریخ ایران باستان
تاریخ ایران باستان را از آغاز تشکیل دولت ماد تا پایان حکومت ساسانیان و حمله اعراب به ایران می دانند.
مادها
مادها بعد از انتخاب هگمتانه به عنوان پایتخت خود ، در ایران حکومت خود را آغاز کردند . این حکومت به رهبری فردی به نام دیاکو منظم شد . افراد دیگری مانند آزی دهاک و هوخشتره نیز از حاکمان دیگر در دوران مادها بودند . مادها تا مدتهای بسیار طولانی بر ایران حکومت کردند اما تاریخ دقیقی از این مدت در دسترس نیست .
هخامنشیان
توسط کوروش حکومت ماد ها پایان یافت . او سپس حکومت جدیدی به نام هخامنشیان را پایه گذاری کرد که نخستین دولت متمدن در تمام دنیا در آن دوران بود . در این دوره که همراه با پیشرفت فرهنگ و تمدن بود می توان به جرات گفت که جهش بشریت و دوره جهش تاریخ ایران و جهان در دوران هخامنشی اتفاق افتاد.
پس از کوروش کبیر، کمبوجیه، گئومات، داریوش، خشایار شاه، اردشیر، خشایارشاه دوم، سغد پانوس یا سغدیان، داریوش دوم، اردشیر دوم، اردشیر سوم، ارسس و داریوش سوم بر تخت پادشاهی حکومت هخامنشی فرمانروایی کردند .
شاهنشاهی هخامنشی را نیز اسکندر مقدونی فتح کرد؛ هرچند که شاهنشاهی ایران بار دیگر در زمان دودمان‌های ایرانی اشکانی و ساسانی برخاست و در دودمان‌های پس از اسلام ایران چون صفوی و افشاری ادامه یافت.
در نزدیک به ۲۰ درصد از کل مدت شاهنشاهی ایران، را ۱۰ پادشاه ایران به حکومت پرداخته‌اند. بلاش سوم اشکانی، شاپور دوم، خسرو انوشیروان، خسرو پرویز ساسانی، سلطان محمود غزنوی، عضدالملک دیلمی، سنجر سلجوقی، شاه عباس، شاه تهماسب یکم و ناصرالدین شاه جمعاً ۴۵۲ سال (۱۸/۸ درصد از کل تاریخ ۲۵۰۰ ساله ایران) را دربرگرفته‌اند.
شاهنشاهی ایران مجموعه‌ای از دودمان‌های ایران یا ایرانی‌تبار است که بر ایران بزرگ شامل فلات ایران، غرب آسیا (خاورمیانه)، قسمت‌هایی از جنوب آسیا آسیای مرکزی و منطقهٔ قفقاز فرمانروایی کرده‌اند. این شاهنشاهی با دودمان‌های ماد و هخامنشی آغاز و با دودمان پهلوی به پایان رسید. انقلاب ۱۳۵۷ نظام پادشاهی ایران را سرنگون و به نظام جمهوری اسلامی، تبدیل کرد.
پول‌های رایج
دریک -درهم -دینار -تومان -عباسی -شاهی -قران اشرفی -ریال-
چکیدهٔ بنیان‌گذاری
• پادشاهی ماد ۶۷۸ – ۵۴۹ پیش از میلاد
• شاهنشاهی هخامنشی۵۵۰ – ۳۳۰ پیش از میلاد
• شاهنشاهی اشکانی ۲۴۷ پیش از میلاد – ۲۲۴ میلاد
• شاهنشاهی ساسانی ۲۲۴ – ۶۵۱ میلادی
• شاهنشاهی صفوی ۱۵۰۱–۱۷۳۶ میلادی
• پادشاهی افشار ۱۷۳۶ – ۱۷۹۶ میلادی
• پادشاهی زندیه ۱۷۳۶ – ۱۷۹۶ میلادی
• پادشاهی قاجار ۱۷۹۶–۱۹۲۵ میلادی
• شاهنشاهی پهلوی ۲۴ آذر ۱۳۰۴–۱۳۵۷ خورشیدی
حدود ایلام ،در عهد قدیم ایلام به سرزمینی که از این ولایات: خوزستان - لرستان - لرستان پشتکوه - کوه‌های بختیاری ترکیب یافته بود اطلاق می‌شد.
شهرهای مهم این سرزمین را چنین نوشته‌اند:
1-شوش که مهم‌ترین شهر ایلام و چنان‌که معلوم شده از قدیم‌ترین شهرهای عالم بوده.
2- ماداکتو روی رود کرخه .
۳- خایدالو که گمان می‌کنم درجای خرم‌آباد امروزی بنا شده باشد
۴- اهواز.اهالی ایلام، سرزمین خود را «انزان سوسونکا» می‌نامیدند.
کلمه ایلام به معنی کوهستان است و آن به قسمتی اطلاق می‌شد که کوهستان بود.
پایتخت‌های ایران در طول تاریخ: ایلام: شوش ، آنشان
ماد: هگمتانه (همدان)
هخامنشیان: شوش ، پاسارگاد ، بابل و پارسه(تخت جمشید)
اشکانیان: صد دروازه (دامغان) ، تیسفون
ساسانیان: تیسفون
طاهریان: بخارا ، نیشابور ، مرو
صفاریان: زرنگ (سیستان)
سامانیان: بخارا
علویان: طبرستان
زیاریان: اصفهان
بوییان: همدان | ری | شیراز
غزنویان: غزنین
سلجوقیان: نیشابور | اصفهان
خوارزمشاهیان: سمرقند | گرگانج
ایلخانیان: مراغه | تبریز | سلطانیه
تیموریان: سمرقند | هرات
صفویان: اردبیل | تبریز | قزوین | اصفهان
افشاریان: مشهد
زندیان: شیراز
قاجاریان: تهران
پهلوی: تهران
جمهوری اسلامی ایران : تهران
اولین پادشاه ایران كه بود ؟
اولین پادشاه ایران به گفته خیلی ها گات اولین پادشاه بود و بعصی ها هم میگویند دیاکو اولین است .مدتی قبل از اینکه سلسله مادها در ایران به سلطنت بنشیند ایران پادشاهی به نام گات داشت و نمی دانیم گات همان زرتشت بود یا یک شخص دیگر .
گات در دوره ای در ایران سلطنت میکرد ،مردی بوده که به عمران و کشاورزی بسیار علاقه داشته و می خواسته کشاورزی ایران را در اروپا تقویت کند..
نخستین پادشاه دیاکو ۷۰۵–۶۴۷ پیش از میلاد (اولین شاه ماد)
کوروش بزرگ۵۴۹–۵۳۰ پیش از میلاد (اولین شاهنشاه امپراتوری یکپارچه ایران)
.آخرین پادشاه محمدرضا پهلوی از ۲۵شهریور ۱۳۲۰ تا ۲۲ بهمن ۱۳۵۷..
1-تمدن ایلام حدود ۲۷۰۰ تا ۶۷۸ پیش از میلاد ایلامیان ۲۶۶۲سال بر ایران حکومت کردند.
2-مادها ۷۲۶ تا ۵۵۰ پیش از میلاد .. مادها ۱۵۰سال بر ایران حکومت کردند.
3-پادشاهی هخامنشیان ۵۵۰ تا ۳۲۹ پیش از میلاد . . هخامنشیان ۲۲۰سال بر ایران حکومت کردند.
4-مقدونیان (سلوکیان)۳۳۴ تا ۱۳۸ پیش از میلاد ،.. سلوکیان. ۱۵۰ سال بر ایران حکومت.
5-شاهان پارس(فرترکه‌ها) ۳۳۷ پیش از میلاد تا ۲۲۴ پس ازمیلاد....، شاهان پارس (فرترکه ها حدود 113 سال حکومت های پراکنده بودند .
6-اشکانیان ۲۴۷ پیش از میلاد تا ۲۲۸میلادی ،اشکانیان ۴۷۱سال بر آسیا و ایران حکومت کردند
7-شاهنشاهان ساسانی، ۲۲۴ تا ۶۵۲ میلادی.، ساسانیان۴۲۸ سال بر ایران حکومت کردند.
.ايران بعد از اسلام:
8- خلفا ۲۰ تا ۳۳۴ هجری قمری/۶۴۱ تا ۹۴۶ میلادی حدود ۳۰۰سال حکومت های پراکنده داشتند .
9-گاوباریان گاوباریان، دودمانی از شاهزادگان ساسانی بودند که از سال ۶۴۲ تا سال ۷۶۰ میلادی به مدت ۱۱۹ سال بر مناطق طبرستان و گیلان فرمانروایی کردند.
10-باوندیان.م۷۶۲ تا۸۲۱ میلادی . حدود ۶۰ سال حکومت داشتند.
باوندیان: دومین سلسله طولانی تاریخ ایران است و خاندانی ایرانی از پادشاهان طبرستان بودند که در حدود ۷۰۰ سال، بیشتر در مناطق کوهستانی طبرستان به خصوص سوادکوه، فرمان راندند.
11-پادشاهان دودمان طاهریان (۸۲۱ تا ۸۷۳ میلادی) (۲۰۵ تا ۲۵۹ هجری. . طاهریان حدود ۵۴ سال حاکمیت داشتند.
12-پادشاهان دودمان صفاریان (۸۶۱ تا ۱۰۰۲ میلادی) (۲۴۷ تا ۳۹۲ هجری). صفاریان، نزدیک به ۱۴۱ سال حکومت و فرمانروایی داشتند.
13-پادشاهان دودمان علویان تبرستان (۲۵۰ تا ۳۱۶ هجری). علویان تبرستان .حکومت۱۷۰ سال( یکصد و هفتاد سال)
علویان در طول یک صد و هفتاد سال کم و بیش در تاریخ سیاسی و اجتماعی طبرستان موثر واقع شدند
14-پادشاهان دودمان سامانیان (۲۷۹ تا ۳۹۵ ه.ق)سامانیان حدود ۱۰۰ سال بر قستمت هایی از ایران حکومت کرند.
15-پادشاهان دودمان زیاریان (۹۳۱ تا ۱۰۹۰ میلادی). . زیاریان:ال زیار در حدود۱۱۴ سال بر شمال ایران حکومت کردند.
16-بوییان ،آل بویهٔ فارس (۹۳۳–۱۰۶۲ میلادی) (۳۲۰–۴۴۷ ق / ۹۳۲–۱۰۵۵ م) . بوییان:آل بویه ۱۲۰ سال فرمانروایی می‌کردند و از دیلمان درلاهیجان گیلان برخاسته بودند،
17-پادشاهان دودمان غزنویان (۹۷۵ تا ۱۱۸۷ میلادی).غزنویان حدود ۲۳۱ سال بر سرزمین پهناور ایران حکومت کردند.
18-سلجوقیان (۱۰۳۷–۱۱۹۴ میلادی). سلجوقیان:سلاطین سلجوقی از سال ۴۲۹ هجری تا ۵۹۰ هجری به مدت حدود ۱۶۱سال در نواحی خراسان و قسمتی از بلاد شام و روم حکومت کرده‌اند.
19-خوارزمشاهیان (۱۱۵۳–۱۲۳۱ میلادی).
خوارزمشاهیان جانشین سلاجقه شدند و سلسله آنها از ۴۹۰تا ۶۲۸ به مدت حدود ۱۳۸ سال سلطنت کردند.
20-ایلخانان (۱۲۵۶–۱۳۵۷ میلاد. ایلخانان مغول حدود ۷۹ سال بر ایران حکومت کردند.
21-دودمان‌های محلی.دودمانی ترک‌تبار با فرهنگی ایرانی.مانند حکومت سربداران- چوپانیان - مظفریان- جلایرها برایران حکومت کردند
22- امپراتوری تیموری یا امپراتوری گورکانی (۹۱۱–۷۷۱ ق/ ۱۵۰۶–۱۳۷۰م) ... تیموریان فرزندان و نوادگان تیمور گورکانی هستند که بعد از سلسله سربداران طی 80 سال بر ایران حکومت کردند
23-آق‌قویونلو سلسله‌ای تُرکمان بود .معنی لغوی آق‌قویونلو «صاحبان گوسفندان سفید» می‌باشد. آق قویونلو و قرا قویونلو حدود ۱۳۰ سال بر بخش هایی از ایران حکومت کردند
24-صفویان دودمانی ایرانی،تُرک‌زبان و شیعه مذهب بودند که در سالهای ۸۸۰ تا ۱۱۱۴ خورشیدی (برابر ۱۱۴۸–۹۰۷ قمری و ۱۷۳۶–۱۵۰۱ میلادی). نزدیک به ۲۳۵ سال بر ایران فرمانروایی کردند.
25-افغان ها حدود 7 سال.
26-افشاریان (۱۲۱۰–۱۱۴۸ قمری، ۱۷۹۶–۱۷۳۶ میلادی، ۱۱۱۴–۱۱۷۴ شمسی) سلسله‌ای ترک تبار ایرانی بود که در میانه سده هجدهم میلادی، ۶۰ سال بر ایران حکومت کرد.
27-زندیان یا زندیه (۱۱۲۹–۱۱۷۴ ه.ش) نام یکی از سلسله‌های ایرانی بود که پس از فروپاشی شاهنشاهی افشاریان و تا برآمدن دودمان قاجار به درازای ۴۵ سال در ایران حکومت کردند.
28-سلسله پادشاهان قاجار شامل ۷ پادشاه می شود که با آقامحمدخان شروع می شود و با احمدشاه پایان می یابد.این سلسه پادشاهی از سال ۱۱۷۴ تا ۱۳۰۴ هجری شمسی ( ۱۷۹۶م تا۱۹۲۵م ) بر ایران به مدت صد و سی(۱۳۰) سال حکومت کردند.
29-دودمان پهلوی آخرین دودمان پادشاهی ایران (۱۳۰۴ خورشیدی تا ۱۳۵۷ خورشیدی) (۱۹۲۵م تا۱۹۷۸م ) است که پس از برچینش دودمان قاجار، در ایران پادشاهی کردند و ایران پهلوی را شکل دادند. پهلوی حدود ۵۷ سال بر ایران حکومت کرده.
پایان کار این دودمان مصادف با انقلاب ۱۳۵۷ بود که پس از ۲۵۰۰ سال حکومت پادشاهی به جمهوری اسلامی تبدیل شد ايران باستان ایران پیش از ورود آریایی‌هاایران پس از ورود آریایی‌ها ..
.......................................................................................................................................................
مقالهٔ اصلی: پادشاهی ماد
مادها قومی ایرانی بودند از تبار آریایی که در بخش غربی فلات ایران ساکن شدند. سرزمین آذربایجان در شمال غربی فلات ایران را با نام ماد کوچک و بقیهٔ ناحیه زاگرس را با نام ماد بزرگ می‌شناختند. پایتخت ماد هگمتانه است آنها توانستند در اوایل قرن هفتم قبل از میلاد اولین دولت ایرانی را تأسیس کنند.
پس از حملات شدید و خونین آشوریان به مناطق مادنشین، گروهی از بزرگان ماد گرد رهبری به نام دیاکو جمع شدند.
از پادشاهان بزرگ این دودمان هووخشتره بود که با دولت بابل متحد شد و سرانجام پادشاهی آشور را منقرض کرد و پایه‌های نخستین شاهنشاهی آریایی‌تباران در ایران را بنیاد نهاد.
.پادشاه ماد نخستین پادشاه دیاکو ..، واپسین پادشاه ایشتوویگو......آغاز پادشاهی۷۰۰ پیش از میلاد،پایان پادشاهی۵۵۰ پیش از میلاد سکونتگاه رسمی هگمتانه ..
این قوم به همراه پارسها، پارتها، سکاها و…، در روزگار خود به آریاییان مشهور بودند و یکی از قبایل آنان، آری زانتو نام داشت؛
نامی که به معنای «دودمان آریاییان» است.
آن ها در جنگ هایی ۱۰۰ ساله با آشوریان سرانجام موفق شدند آن ها را شکست دهند و دولتی را ایجاد کنند که مدت ها پادشاهی کرد .
پادشاهان مادها چه کسانی بودند؟به گفته هرودوت، تاریخدان یونانی، سلسله مادها که به مدت ۱۵۰ سال پادشاهی کردند در مجموع ۴ پادشاه داشت:
دیاکو: بنیانگذار حکومت مادها بود که هگمتانه را به عنوان پایتخت خود برگزید.
فرورتیش: دومین پادشاه ماد که به مدت ۲۲ سال حکومت کرد. او قبایل مادها را متحد و از آن ها کشوری مستقل ساخت.
هووخشتره:سومین و قدرتمندترین پادشاه ماد و اولین پادشاه در دوران باستان است، پادشاهی که ۴۰ سال حکومت کرد، یک سلطنت سراسری را در ایران به وجود آورد و ایران را به یک قدرت مهم جهانی رساند به طوری که می توانیم او را بنیانگذار واقعی دولت ماد و معمار امپراتوری ایرانیان باستان بنامیم.
ایشتوویگو:چهارمین و آخرین پادشاه ماد که از سال ۵۸۵ تا ۵۵۰ قبل از میلاد فرمانروایی کرد. پس از سقوط هگمتانه استقلال ماد از بین رفت.
دولت ماد در ۵۵۰ پیش از میلاد به دست کوروش بزرگ شاه پارس منقرض شد و سلطنت ایران به پارسها منتقل گشت.
. منابع
آموزگار، ژاله (بهمن ۱۳۷۹). «تاریخ واقعی و تاریخ روایی». بخارا. تهران (۱۶). بایگانی‌شده از اصلی در ۱۸ دسامبر ۲۰۱۲.
دریافت‌شده در ۱ آبان ۱۳۹۱.اشمیت، رودیگر (۱۳۹۰). «دیگر گویش‌های ایرانی باستان». راهنمای زبان‌های ایرانی. ۱. ترجمهٔ آرمان بختیاری، عسکر بهرامی، حسن رضایی باغ‌بیدی، و نگین صالحی‌نیا. تهران: انتشارات ققنوس.
شابک ۹۶۴-۳۱۱-۴۰۳-۱.بیات، عزیزالله (۱۳۵۶). کلیات تاریخ و تمدن ایران پیش از اسلام. دانشگاه ملی ایران.بیانی، شیرین (۱۳۹۰)
. تاریخ ایران باستان (۲): از ورود آریایی‌ها به ایران تا پایان هخامنشیان. تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۴۵۹-۶۹۸-۸.بریان، پیر (۱۳۸۷).
امپراتوری هخامنشی. ۱. ترجمهٔ ناهید فروغان. تهران: نشر فرزان روز. شابک ۹۶۴-۳۲۱-۰۷۸-۲.پیرنیا، حسن (۱۳۶۹)
. ایران باستان. ۱. تهران: دنیای کتاب.
پادشاهی هخامنشی..
پادشاهی هخامنشی.هخامنشیان ۵۵۰ تا ۳۲۹ پیش از میلاد. فهرست شاهنشاهان هخامنشی فهرستی شامل ۱۳ شاهنشاه ایران است که از ۵۵۰ تا ۳۳۰ پیش از میلاد حدود ۲۲۰ سال بر بخش بزرگی از زمین حکومت می‌کردند.
این شاهنشاهی که به دست کوروش بزرگ بنیاد نهاده شد، تقریباً همهٔ جهان متمدن آن روز را دربرمی‌گرفت و از دره سند در هند تا رود نیل در مصر و ناحیه بنغازی در لیبی امروزی و از رود دانوب در اروپا تا آسیای مرکزی وسعت داشت که آن را تبدیل به وسیع‌ترین امپراتوری باستانی تاریخ جهان کرد.
در زمان داریوش بزرگ، شاهنشاهی هخامنشی به منتهای بزرگی خود رسید: از هند تا دریای آدریاتیک و از دریای عمان تا کوه‌های قفقاز.
شاهنشاهی هخامنشیان به یک نمونهٔ موفق برای ادارهٔ یک دولت جهانی تبدیل، و دستاوردهایش نظیر حکومت متمرکز، سیستم جاده‌ای و پست، زبان رسمی، خدمات شهروندی و ارتش وسیع منظم توسط امپراتوری‌های پسین تقلیدشد..
سلسله هخامنشی بزرگترین امپراتوری پیش از میلاد بود که لیست شاهان هخامنشی به ترتیب زیر آمده.
1-کوروش بزرگ (۵۵۹ تا ۵۲۹ پیش از میلاد)
2. کمبوجیه (۵۳۰ تا ۵۲۲ پیش از میلاد)
3. بردیای دروغین (۵۲۱ پیش از میلاد)
4. داریوش بزرگ (۵۲۲ تا ۴۸۶ پیش از میلاد)
5. خشایارشا (۴۸۶ تا ۴۶۵ پیش از میلاد)
6. اردشیر یکم هخامنشی و آغاز ضعف هخامنشیان (۴۶۵ تا ۴۲۴ پیش از میلاد)
7. خشایارشای دوم (۴۲۴ پیش از میلاد)
8. سغدیانوس هشتمین شاه هخامنشی (۴۲۳ پیش از میلاد)
9. داریوش دوم هخامنشی (۴۲۳ تا ۴۰۴ پیش از میلاد)
10. اردشیر دوم هخامنشی (۴۰۴ تا ۳۵۸ پیش از میلاد).
11-اردشیر سوم واپسین پادشاه قدرتمند هخامنشی (۳۵۸ تا ۳۳۸ پیش از میلاد).
12-ارسس شاه هخامنشی (۳۳۸ تا ۳۳۶ پیش از میلاد)
13-داریوش سوم آخرین شاه هخامنشی (۳۳۶ تا ۳۳۰ پیش از میلاد).
شاهنشاهی هخامنشی، که در پارسی باستان پارسَ و در پارسی میانه پارسَیَ نامیده می‌شد، معروف به امپراتوری پارس در ادبیات غربی، یک شاهنشاهی باستانی ایرانی بود که به دست کوروش بزرگ بنیاد نهاده شد.
. پایتخت‌ها: بابل، تخت جمشید، شوش، محوطه میراث جهانی پاسارگاد، هگمتانه.
این امپراتوری در بزرگترین گسترهٔ خود، بیش از ۴۴ درصد از جمعیت جهان را اداره میکرد که بالاترین شمار در میان شاهنشاهی‌های تاریخ است. شاهنشاهی هخامنشیان به یک نمونهٔ موفق برای اداره یک دولت جهانی تبدیل گردید و دستاوردهایی نظیر پادشاهی متمرکز، سیستم جاده‌ای و پست مدرن، زبان رسمی، خدمات شهروندی و ارتش وسیع منظم توسط شاهنشاهی‌های پسین تقلید شد.
در تاریخ غرب، شاهنشاهی هخامنشی به عنوان آنتاگونیست تاریخ یونان و همچنین رهایی‌بخش یهودیانِ بابل به یاد آورده می‌شود.
میراث این دولت و رد پایش بر روی تاریخ جهان از قلمروی آن بسیار فراتر رفت و بر روی تاریخ نظامی، فرهنگی، اجتماعی و دینی دنیا تأثیر چشم‌گیری گذاشت.
فتح یهودیه توسط ایرانیان باعث این شد که شاهنشاهی هخامنشی در متون دینی یهودیان و مسیحیان از اهمیت زیادی برخوردار شود. تکامل مزدیسنا در این دوره باعث گسترش آن از شرق تا غرب گردید و همچنین میراث هخامنشی نقش پررنگی در سیاست و جنبش‌های تاریخ معاصر ایران بازی کرد.
بیش از دو سده تقریباً بر همهٔ جهان متمدن آن روز فرمان راند،
تا اینکه در نهایت به‌دست اسکندر مقدونی در سال ۳۳۰ پیش از میلاد فروپاشید.
اسکندر تنها چند سال پس از فتح امپراتوری درگذشت که همین مسئله موجب از بین رفتن یکپارچگی سرزمین‌های سابق شاهنشاهی هخامنشی گردید و دیگر هرگز این سرزمین‌ها زیر یک پرچم متحد نشدند.
سلوکوس و بطلمیوس، از سرداران اسکندر، کسانی بودند که بزرگترین قسمت‌های قلمرو هخامنشی را به‌دست آوردند و البته چندین و چند دولت مستقل دیگر نیز پس از مرگ اسکندر یا به مرور سر برآوردند.
در نهایت، یک و نیم سدهٔ پس از ایرانیان مجدداً استقلال خود را به دست آوردند و شاهنشاهی اشکانی را در فلات ایران بنیان گذاشتند.
مقدونیان (سلوکیان ) ۳۳۴ تا ۱۳۸ پیش از میلاد.حدود ۱۵۹ سال بر ایران حکومت کردند. اسکندر پس از تسخیر تخت جمشید هفت سال حکومت نمود.
از سال ۳۲۷ تا ۳۲۶ پیش از میلاد اسکندر به هندوستان حمله کرد. در سال ۳۲۳ پیش از میلاد اسکندر به بابل بازگشت، و همان‌جا بیمار شده و نهایتاً در سن ۳۳ سالگی از دنیا رفت ،امپراتوری سلوکی یک امپراتوری یونانی بود که توسط سلوکوس یکم نیکاتور، ژنرال سابق در ارتش اسکندر مقدونی، در ۳۱۲/۳۱۱ پیش از میلاد تأسیس شد.
فرمانروایان مقدونیه‌ای دودمان سلوکی با اتخاذ عنوان‌های «شاه آسیا» و «شاه بزرگ»، ادعای فرمانروایی بر قلمروی سابق شاهنشاهی هخامنشی در دورهٔ یونانی‌مآبی را داشتند.
در نیمهٔ دوم سدهٔ دوم پیش از میلاد، امپراتوری به‌سرعت رو به زوال رفت، تا اینکه در سال ۶۴ پیش از میلاد از صحنهٔ تاریخ محو شد.
اشکانیان...
پس از مدتی، پارتها به فرماندهی اشک با بیگانگان جنگیدند و آنها را شکست دادند. آن هاحکومت اشکانیان را به وجود آوردند. به این تر تیب مردم ایران دوباره اداره کشور خود را به عهده گرفتند.
در نهایت در سال ۱۹۰ پیش از میلاد، رومیان از غرب به سلوکیان هجوم بردند و در نبرد ماگنزیا سلوکیان را شکست دادند و بدین گونه ایرانیان فرصت یافتند تا از زیر سیطره سلوکیان خارج شوند سپس پارتها که قدرت زیادی داشتند، با متحد کردن پارسها و مادها یک اتحاد بزرگ تشکیل دادند و امپراتوری اشکانی شکل گرفت
اشکانیان:ا
شکانیان۲۴۷ پیش از میلاد تا ۲۲۸ میلادی. اشکانی.شاهنشاهی اشکانی یا اشکانیان که در ادبیات غربی با نام امپراتوری پارتها شناخته می‌شود، نام دودمانی ایرانی و یکی از قدرت‌های سیاسی و فرهنگی ایرانی در ایران‌زمین بود که ۴۷۱ سال بر قسمت اعظم غرب آسیا و آسیای میانه حکومت می‌کردند.
تاریخ تأسیس: ۲۴۷ پیش از.م.تاریخ انحلال: ۲۲۴ م ،
نام سرزمین پارت در کتیبه‌های داریوش «پرثوه» آمده‌است که به زبان پارتی «پهلوه» می‌شود. چون پارتیان از اهل ایالت پهله بودند،
در دورهٔ اشکانی جنگ‌های ایران و روم آغاز شد.سلسله اشکانی در اثر اختلافات داخلی و جنگ‌های خارجی به‌تدریج ضعیف شد تا سر انجام به‌دست اردشیر یکم ساسانی منقرض گردید.
تاریخ: نام پادشاهان اشکانی ،پادشاهان اشکانیان از زمان پیروزی بر سلوکیان یونانی در ۱۴۰ پیش از میلاد تا شکست و کشته شدن آخرین پادشاه اشکانی، اردوان چهارم، در نبرد هرمزدگان در سال ۲۲۴ میلادی بر ایران حکومت کردند.
پایتخت تیسفون،هگمتانه، صددروازه، شوش، نسا، ارشا
زبان(های) رایج پارتی (رسمی)یونانی (رسمی) پارسی میانه آرامی
منابع:
پیرنیا، حسن (مشیرالدوله)، ایران باستانی، آرایان ۱۳۹۴مقاله شجره نامه اشکانیان مقالات درباره شاهان اشکانی
تاریخ ایران - دکتر خنجی تاریخ ایران از زمان باستان تا امروز، ا.آ. گرانتوسکی -م.آ.
داندامایو، مترجم، کیخسرو کشاورزی، ناشر: مروارید ۱۳۸۵پیگولووسکایا:
تاریخ ایران از عهد باستان تا قرن ۱۸، ترجمه کریم کشاورز، تهران، ۱۳۵۳.تاریخ اشکانیان –
میخایل میخائیلوویچ دیاکونوف، ترجمه کریم کشاورز، تهران . ساسانیانساسانیان ۲۲۴ تا ۶۵۲ میلادی.
سلسله اشکانی به دست اردشیر یکم ساسانی منقرض گردید.او سلسله ساسانیان را بنا نهاد که تا ۶۵۲ میلادی در ایران ادامه یافت.
ساسانی.
شاهنشاهی ساسانی از کتاب اطلس تاریخی ایران، نشر دانشگاه تهران:
ساسانیان خاندانی شاهنشاهی در ایران بودند که در سالهای ۲۲۴ تا ۶۵۱ میلادی فرمانروایی کردند.
پیشینه شاهنشاهان ساسانی از ایالت پارس بود آنان بر بخش بزرگی از غرب قارهٔ آسیا چیرگی یافتند.
پایتخت ساسانیان شهر تیسفون در نزدیکی بغداد در عراق امروزی بود.
سلسله اشکانی به دست اردشیر یکم ساسانی منقرض گردید.او سلسله ساسانیان را بنا نهاد که تا ۶۵۲ میلادی در ایران ادامه یافت.
اردشیر بابکان با پیروزی بر اشکانیان حکومت ساسانیان را در ۲۲۴ میلادی بنیان نهاد که ۴۲۸ سال ادامه داشت.
دولت ساسانی حکومتی ملی و متکی به دین و تمدن ایرانی بود و قدرت بسیار زیادی کسب کرد.
در این دوره نیز جنگ‌های ایران و روم ادامه یافت؛ در این جنگ‌های طولانی، ساسانیان به‌عنوان رقیب قدرتمند دولت روم، جنگ‌های متعددی را با آن دولت انجام داد. در این کشمکش‌ها که تا پایان حکومت آنها امتداد داشت، زمانی ایران و زمانی روم فاتح بودند.
ساسانیان با تصرف سرزمین‌های پهناور، قلمرو خویش را توسعه دادند.
به‌طوری‌که قلمرو ساسانیان در دوره حکومت خسروپرویز به قلمرو هخامنشیان در زمان اوج این حکومت نزدیک شده بود.
شاهنشاهی پهناور ساسانی که از رود سند تا دریای سرخ وسعت داشت، در اثر مشکلات خارجی و داخلی ضعیف شد.
آخرین پادشاه این سلسله یزدگرد سوم بود.در دوره او مسلمانان عرب به ایران حمله کردند و بدین ترتیب دولت ساسانی از میان رفت
.ساسانیان (۲۲۴ میلادی تا ۳۱ هجری قمری)
موسس سلسله ساسانی و احیا کننده آئین مزدیسنی اردشیر بابکان است که در سال ۲۲۴ میلادی دردشت هرمزدگان (نزدیک شوش ) اردوان پنجم آخرین پادشاه اشکانی را شکست داد .و آن سلسله را منقرض کرد.
روایت‌های متناقضی از سقوط امپراتوری اشکانی و در پی آن خیزش شاهنشاهی ساسانی وجود دارد که جزئیات این دوره را در هاله‌ای از ابهام قرار داده‌است.
شاهنشاهی ساسانی توسط اردشیر اول (اردشیر بابکان) در شهر استخر بنیان نهاده شد.
. جدول سلاطین ساسانی:
۱-اردشیر ۱۷ سال. ۲-شاپور ۳۱ سال. ۳-هرمز ۱ سال. ۴-بهرام ۳ سال . ۵-بهرام دوم ۷ سال .
6-بهرام سوم ۱ سال . 7-نرسی ۱۹ سال. ۸-هرمز دوم ۹ سال. ۹ -آذر نرسی ۱ سال. ۱۰-شاپور دوم ۷۰ سال.
۱۱ -اردشیر دوم ۲ سال. ۱۲-شاپور سوم ۶ سال . ۱۳ -بهرام چهارم۱۱ سال . ۱۴-یزدگرد اول ۲۱ سال. ۱۵ -هرمز سوم ۲ سال.
۱۶-فیروز ۲۴ سال. 17-بلاش اول ۴ سال. ۱۸. -قباد اول۴۴ سال.. ۱۹-انوشیروان عادل ۴۸ سال.
۲۰-هرمز چهارم ۱۱ سال. ۲۱-خسرو دوم ۳۸ سال. ۲۲-شیرویه ۱ سال .
از این پس سلسله ساسانی دچار هرج و مرج گردید و ۹ پادشاه و ملکه با مدت های کوتاه به سلطنت رسیدند به این ترتیب اردشیر سوم - شهر براز - بهرام چوبینه - پوراندخت - گشتاسپده - آذرمیدخت - جوانشیر - هرمز پنجم . خلاصه تاج و تخت ایران هر روز بازیچه دست شخصی بود و خطر عظیمی که عبارت از پیدایش قدرت اعراب باشد استقلال ایران را تهدید می کرد و سر انجام در سال ۶۳۲ اعیان مملکت تاج را بر سر یزدگرد سوم گذاشتند و در روزهای سلطنت او سلسله ساسانی به دست اعراب منقرض گشت
. منابع :
آورزمانی، فریدون (مرداد و شهریور ۱۳۶۹). «بررسی سکه‌های ساسانی»
. ماهنامهٔ فروهر. تهران: سازمان انتشارات فروهر (۳۲۰).
بلعمی، ابوعلی محمد بن محمد (۱۳۵۳). تاریخ بلعمی. تهران: کتابفروشی زوار.پورداوود، ابراهیم (۱۳۴۳). آناهیتا، پنجاه گفتار پورداوود.
تهران: مؤسسهٔ انتشارات امیرکبیر.پیرنیا، حسن (۱۳۶۲). تاریخ باستانی ایران.
تهران: انتشارات دنیای کتاب.چراغعلی، ملک ایرج (اسفند ۱۳۵۲). «سکه‌های ساسانی». نشریه انجمن فرهنگ ایران باستان (۱۵).
